Tekvando: Dövüş Sanatı ve Olimpik Sporun Temel Rehberi

Tekvando, Kore’de ortaya çıkan dinamik bir dövüş sanatı biçimidir. Koreografili kalıplara göre düzenlenmiş ve dövüş ve kendini savunmada kullanılan çeşitli yumruk, blok ve tekme hareketlerini içerir. “Tekvando” terimi 1955’e dayanır ve İngilizce’ye “foot” (ayak), “fist” (yumruk) ve “way” (yol) olarak çevrilen üç Korece kelimenin birleşimidir. Uygulamanın kökleri Kore, Japonya ve Çin’deki eski dövüş sanatları formlarına dayanır. 2000 yılında ise Olimpiyat sporu haline gelmiştir.

Tekvando, fiziksel eğitimin yanı sıra zihinsel disiplin ve karaktere de büyük önem verir. Ayrıca felsefi ve ruhsal öğeler de barındırır.

Tekvando İlkeleri: Sportmenliğin Temelleri

Tekvando için sportmenlik prensipleri ve davranış beklentileri, belirli ilkelerle özetlenmiştir. Bunlar, bir tekvando uygulayıcısının hem antrenmanda hem de günlük hayatta benimsemesi beklenen değerlerdir:

• Nezaket
• Bütünlük
• Sabır
• Oto kontrol
• Yenilmez ruh

Tekvando ve Karate: İki Uzak Doğulu Dövüş Sanatının Farkları

Tekvando, Japon dövüş sanatı karate ile birçok ortak noktaya sahiptir. Japonya’nın 20. yüzyılın ilk yarısında Kore’yi işgali, Kore kültürünü ve dövüş sanatlarını etkilemiştir.

Tekvando sporunun kurucusu olarak kabul edilen Güney Koreli General Choi Hong Hi, işgal sırasında karatede siyah kuşak aldığını ve tekvandoya dönüşecek yeni teknikleri geliştirmeden önce bunu birliklerine öğrettiğini belirtmiştir.

Her iki spor da ellerle (kapalı yumruk veya açık elin dış kenarıyla) ve ayaklarla vuruşlar kullanır. Ayrıca kollar ve bacaklarla savunma blokları da öğretirler. Öğrenciler daha sonra müsabaka ve dövüşte kullanılan bir dizi hareket öğrenirler. Üniformalar benzerdir ve başarı seviyelerini belirtmek için bir kemer sistemi vardır.

Ana fark, tekvandonun tekmelere daha fazla vurgu yapmasıdır. Karatede görülmeyen, bazen sıçramalarla birlikte baş hizasında tekmeler içerir. Karate ise tekvando müsabakalarında genellikle izin verilmeyen diz ve dirsek darbeleri kullanır.

Tekvando Nasıl Yapılır? Antrenman ve Müfredat

Tekvando, belirli hücum ve savunma hareketlerini öğrenmekle başlar. Bunlar, öğrencilerin tek başlarına uygulayıp daha sonra bir rakibe karşı kullandıkları kalıplara birleştirilir. Öğrenciler, ustalaştıkları tekniklere göre farklı seviyelere yerleştirilir.

Farklı okullar farklı teknikler öğretse de, genellikle aynı ana disiplinlerin çoğunu içerirler:

• Desenler veya formlar (poomsae, hyung veya tul): Tekvandonun temel bir öğesidir. Bunlar, koreografili seriler halinde bir araya getirilen yumruklar, tekmeler ve bloklardır. Belirli yerlerde ki-yap adı verilen bir bağırış belirtilir. Öğrenciler her seviyede belirli kalıpları öğrenirler ve bu kalıplar ilerledikçe daha ayrıntılı ve zor hale gelir.
• Sparring (Dövüş Antrenmanı): Öğrencilere öğrendikleri hareketleri bir rakibe karşı kullanmayı öğretir. Yeni başlayanlar, gerçek temas kurmadan çiftler halinde set kombinasyonları uygularlar. Belirli bir seviyeye ulaştıklarında, koruyucu ekipman giyerek hafif temas kurabilirler, ardından serbest sparring adı verilen doğaçlama maçlara geçebilirler.
• Dövüş: Olimpiyatlarda bir spor olarak yer alan tekvandonun biçimidir. İleri seviyedeki öğrenciler yapılandırılmamış saldırılar ve savunmalarla tam temas kurarlar.
• Tahta Kırma: Birçok tekvando uygulamasının bir diğer unsurudur; burada öğrenciler, bir yardımcının tuttuğu tahta tahtaları, belirli el ve ayak vuruşlarını kullanarak kırmayı öğrenirler.
• Silah Kullanımı: Bazı tekvando stilleri bıçak ve kılıç gibi silahların kullanıldığı hareket dizilerini de içerebilir.

Tekvando Komutları ve Terfiler

Eğitmenler ve hakemler tarafından verilen komutlar genellikle Korece konuşulur. Yaygın komutlar şunları içerir:

• Dikkat (cha-ryeot)
• Yay (kyeong-rye)
• Hazır (joon-bi)
• Başla (shi-jak)
• Mola (kal-yeo)
• Özgeçmiş (kye-sok)
• Dur (keu-man)
• Hazır pozisyonuna geri dön (ba-ro)

Öğrenciler genellikle birkaç ayda bir, uyguladıkları becerilerle ilgili bir test yapma fırsatına sahip olurlar. Bu onlara bir sonraki seviyeye geçme şansı verir.

Tekvando Stilleri ve Uluslararası Organizasyonlar

Taekwondo’nun farklı stillerini öğreten birkaç büyük uluslararası organizasyon bulunmaktadır:

• Dünya Tekvando (WT): Olimpiyat oyunları ve diğer büyük yarışmalar için kuralları belirleyen gruptur. Stili, Güney Kore hükümetine bağlı eğitim okulu olan Kukkiwon’dan alır.
• Uluslararası Tekvando Federasyonu (ITF): General Choi, daha sonra Güney Kore hükümetiyle bağlarını kesen bu organizasyonu kurdu. ITF, Choi’nin geliştirdiği tekvando stilini uygulamaya devam ediyor ve kendi Dünya Şampiyonalarına ev sahipliği yapıyor.
• Geleneksel Tekvando: Tek bir yönetim organı olmasa da birçok kuruluş ve okul geleneksel tekvando olarak gördükleri şeyi uygular. Stile Moo Duk Kwan veya Tang Soo Do da denebilir. Bu, II. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan orijinal Kore dövüş sanatları okullarını ifade eder. Başlıca gruplar arasında ATA Dövüş Sanatları ve Amerika Birleşik Devletleri Tekvando Won bulunur.

Tekvando Tekmeleri: Güç ve Çeviklik

Tekvando, birkaç güçlü tekme içerir. Birçoğu baş hizasında yapılır ve dönüşler ve sıçramalar içerebilir. En sık kullanılan tekmelerden bazıları şunlardır:

• Ön tekme veya ani tekme: Diz bel hizasına kadar kaldırılır ve ayak öne doğru uzatılır.
• Yan tekme: Yana dönülerek diz bel hizasına getirilir, diz düz bir şekilde önde ve ayağın altı hedefe dönük tutulur. Bacak uzatılarak hedefe doğru düz bir şekilde tekme atılır.
• Geri tekme: Hedeften uzaklaşılarak diz bükülür ve bacak düz bir şekilde geriye doğru uzatılır.
• Roundhouse tekmesi veya round kick: Yana dönülerek diz bel hizasına getirilir, diz hedefe doğru ve ayak arkada tutulur. Ayak öne getirilerek hedefin yanından bir tekme atılır.
• Hilal tekmesi: Diz önde olabildiğince yukarı kaldırılır, sonra bacak bir yay şeklinde yana doğru süpürülürken uzatılır. Tekme, içeri doğru, vücudun merkez çizgisi boyunca veya dışarı doğru yaylanabilir.
• Kanca tekmesi: Ayak hedefe dönükken diz önde bel hizasına kaldırılırken yana dönülür. Bacak uzatılırken, arkada bir yay şeklinde süpürülür.
• Balta tekmesi veya çekiç tekmesi: Düz bacak önde olabildiğince yukarı kaldırılır ve aşağı doğru kesilir. Bu, doğrudan ileri doğru veya içe veya dışa doğru bir yay şeklinde yapılabilir.

Tekvando Kuralları: Yarışma ve Puanlama

Taekwondo’nun farklı yönetim organları kendi yarışmaları için kuralları belirler. Olimpiyat Oyunları, Dünya Taekwondo’nun belirlediği kuralları kullanır. Genel olarak:

• Turnuvalarda desen, müsabaka ve tahta kırma gibi farklı bireysel ve grup etkinlikleri yer alır. (Olimpiyat Oyunları’nda sadece bireysel müsabakalar yer alır.)
• Yarışmacılar kilo sınıflarına göre ayrılır.
• Etkinlikler koruyucu matların bulunduğu bir ringde gerçekleşir.

Desenler veya formlar: Etkinlikler, belirli kalıpları ve serbest stil rutinlerini içerebilir. Puanlama sistemi, jimnastiğe benzerdir ve yarışmacıların hareketlerinin doğruluğu ve denge, ritim ve güç gibi şeyler dahil olmak üzere sunumları için puan verilir. Serbest stilde, zorluk seviyesi ve yaratıcılık için de puanlar vardır.

Dövüş veya mücadele: Maçlar genellikle aralarında dinlenme molaları bulunan üç 1-2 dakikalık raunddan oluşur. Hakemler her maça yarışmacıların birbirlerine eğilmesini sağlayarak başlar. Yarışmacılar yasal darbeler için farklı sayılarda puan alırlar. WT kurallarına göre, omurga hariç gövdeye yumruklar ve tekmeler ve başa tekmeler dahildir. ITF kuralları ayrıca başa ve yüze elle vurulmasına izin verir. Rakibin çizdiği penaltılar için de puan alınabilir. Boyun, boğaz, sırt veya bel altına vurmak yasaktır ve dizlerinizi veya dirseklerinizi kullanamazsınız.

Kazanan, üç rauntta en çok puanı alan kişidir. Bazı müsabakalar en iyi üç sistemi kullanır. Boks’ta olduğu gibi, nakavt da mümkündür. Rakip ayağının altı dışında vücudunun herhangi bir kısmıyla mindere dokunursa, hakem 10 saniye saymaya başlar. Devam edemezlerse, kazanan siz olursunuz.

Tahta kırma: Yarışmacılar plastik veya tahta tahtaları kırmak için belirli el veya ayak tekniklerini kullanmalıdır. Eğilmiş veya tamamen kırılmış tahtalar için puan verilir.

Tekvando Kemerleri ve Ekipmanları

Tekvando üniforması, rengi öğrencinin ulaştığı rütbeyi belirten bir kemer içerir. Renkler ve sıraları okula göre değişmekle birlikte, yeni başlayanlar genellikle beyaz kemerle başlar. Bazı okullar, bir öğrencinin bir sonraki seviyeye doğru ilerlemesini işaret eden kemere şeritler ekler. Temel bilgileri edinen öğrencilere siyah kuşak verilir. Dan olarak bilinen dokuz siyah kuşak seviyesi vardır. Tekvandonun farklı stilleri farklı kurallara sahip olsa da, genel olarak, büyük usta olmak için siyah kuşak seviyelerinden geçmek onlarca yıl sürer.

Tekvando için ihtiyaç duyacağınız ekipmanlar, yaptığınız tekvando türüne ve bir yarışmaya katılıp katılmayacağınıza bağlı olacaktır.

Dobok adı verilen üniforma, pantolon, kısa V veya Y yakalı ceket ve kumaştan yapılmış bir kemerden oluşur.

Dövüş sırasında tekvando yarışmacıları aşağıdaki gibi koruyucu giysiler giymelidir:

• Gövde koruyucusu
• Başlık
• Kasık koruyucusu
• Eldivenler
• Ön kol koruyucuları
• Kaval kemiği koruyucuları
• Hisseden çoraplar
• Ağız koruyucusu

Tekvandonun Faydaları: Zihin ve Beden Sağlığına Katkıları

Tekvando, kendini savunma becerilerini öğretmenin yanı sıra, uygulayanlara hem fiziksel hem de ruhsal sağlık açısından önemli faydalar sağlayabilir. Destekçileri şöyle diyor:

• Esnekliği, dengeyi, duruşu, gücü ve dayanıklılığı geliştirir.
• Öz saygıyı, odaklanmayı, özgüveni ve öz disiplini artırır.
• Kas tonusunu ve fiziksel durumu iyileştirir.
• Çevikliği ve refleksleri geliştirir.
• Stresi azaltır.

Bu faydaların bazıları bilimsel çalışmalarla da desteklenmektedir. Araştırmalar, tekvandonun esnekliği, gücü, dengeyi, aerobik zindeliği ve dayanıklılığı ile yağsız kas kütlesini artırabileceğini göstermiştir. Yaşlı yetişkinler üzerinde yapılan araştırmalar da mobilite ve bilişsel işlev açısından faydalar bulmuştur. Belirli sağlık ölçümlerini inceleyen bir meta-analiz, diğer zorlu egzersiz biçimleri gibi, tekvandonun da vücut kitle indeksini, kan basıncını, kan şekerini ve kolesterol değerlerini iyileştirme yeteneğine sahip olduğunu ortaya koymuştur.