Yaz aylarının vazgeçilmezi olan klimalar, hayatımızı kolaylaştırsa da, kullanım şekline ve ortamın özelliklerine bağlı olarak hem sağlık hem de çevre üzerinde çeşitli etkilere sahip olabilir. Klimalı binalarda çalışmak veya yaşamak, bazı potansiyel faydaların yanı sıra riskleri de beraberinde getirebilir.
Klimanın Potansiyel Riskleri
Klimalı ortamlarda uzun süre bulunmanın bazı olumsuz etkileri olabilir:
- Hasta Bina Sendromu Riski: Kötü havalandırmaya sahip klimalı bir binada çalışmak, “hasta bina sendromu” riskini artırabilir. Semptomlar arasında baş ağrısı, kuru öksürük, baş dönmesi, mide bulantısı, konsantrasyon güçlüğü, yorgunluk ve kokulara karşı hassasiyet bulunur. Ayrıca, zorla iç mekan havası, COVID-19 riskinizi biraz artırabilir, ancak CDC bu riskin küçük olduğunu belirtiyor. Düzenli filtre değişimleri, pencereleri açma ve öksürük/hapşırıkları kapatma ile bu risk daha da azaltılabilir.
- Vücudu Susuz Bırakır: Klimalar, odadaki nemi emerek serinletme işlevi görür. Bu durum, cildinizden su çekerek cildinizi ve sizi kurutabilir.
- Gözleri Kurutur: Klimalı alanlardaki nem eksikliği gözlerinizi kurutabilir. Bu, gözlerinizin tahriş olmasına, kaşınmasına ve hatta görüşünüzün bulanıklaşmasına neden olabilir.
- Hava Yollarını Tahriş Eder: Yapılan araştırmalar, klimalı binalarda çalışan kişilerin, doğal havalandırmalı binalarda çalışanlara göre daha fazla solunum problemi (burun yollarının tahriş olması, nefes almada zorluk) yaşadığını göstermektedir.
- Baş Ağrısına Neden Olabilir: Kirli veya iyi bakımı yapılmamış HVAC (Isıtma, Havalandırma ve İklimlendirme) sistemlerine sahip kapalı alanlarda zaman geçirilmesi, baş ağrısı veya hatta migren yaşama olasılığını artırır. Bir çalışmada, sağlıksız kapalı hava ortamlarında çalışan kişilerin %8’inin ayda 1-3 gün baş ağrısı çektiği ve %8’inin günlük baş ağrısı çektiği görülmüştür.
- Isı Toleransını Düşürür: Bilim insanları, klimada daha fazla zaman geçirmenin yüksek sıcaklıklarla başa çıkmayı neden zorlaştırdığını açıklamak için “uyarlanabilir konfor modeli” terimini ortaya attılar. İdeal sıcaklığınız kısmen yakın zamanda maruz kaldığınız sıcaklığa bağlıdır. Klima ile dolu alanlarda ne kadar çok vakit geçirirseniz, ısı ve nem o kadar az konforlu hale gelir.
- Dışarıdaki Havayı Kirletir (Eski Üniteler): Eski klima üniteleri, ozon tabakasına zarar verebilen ve Dünya’yı ısıtabilen CFC’ler (kloroflorokarbonlar) salabilir. ABD Temiz Hava Yasası bu soğutucuları 90’larda aşamalı olarak kullanımdan kaldırmaya başlasa da, dünya genelinde hala çok sayıda eski sistem kullanımda bulunmaktadır.
- Alerjileri Artırır (Bakımsız Sistemler): Klimanızı temiz tutarsanız, alerjileri kontrol altına almanıza yardımcı olabilir. Ancak bir HVAC sistemi, düzenli bakım yapılmadığında mikrobiyal alerjenlerin yuvası haline gelebilir. Alerji sorunlarınıza katkıda bulunmamak için sisteminizin düzenli olarak denetlendiğinden ve iyi bakımlı olduğundan emin olun.
Klimanın Potansiyel Faydaları
Klimaların sağladığı bazı önemli faydalar da bulunmaktadır:
- Metabolizmayı Hızlandırır (Kontrollü Soğuk Maruziyeti): Çalışmalar, soğuk havada daha fazla zaman geçirmenin kilo vermenize yardımcı olabileceğini gösteriyor. Vücudunuz daha soğuk havayla başa çıktıkça daha fazla miktarda sağlıklı, enerji yakan “kahverengi yağ” üretebilir. Sıcak havalarda klima kullanmak sizi serin bir durumda tutmaya yardımcı olabilir, ancak gerçek bir fayda görmek için kışın iç mekan sıcaklıklarınızı da düşürmeniz gerekecektir.
- Düşünmeye Yardımcı Olur (Bilişsel Performans): Harvard Üniversitesi’nin 2018 yılında yaptığı bir araştırma, sıcak yaz aylarında kliması olmayan yurtlarda yaşayan öğrencilerin bilişsel testlerde, merkezi klima sistemi olan yurtlarda yaşayan öğrencilere göre daha kötü performans gösterdiğini ortaya koydu. Bu da, serin ortamların zihinsel performansı olumlu etkileyebileceğini gösteriyor.
- Uyumanıza Yardımcı Olur: Uzmanlar, 15-19°C (60-67°F) arasındaki bir odada uyumanın en iyi dinlenme için ideal olduğunu söylüyor. Bunun nedeni, vücudunuzun doğal uyku döngüsünün bir parçası olarak soğumasıdır, bu nedenle serin bir oda bunun gerçekleşmesine yardımcı olur. Bazen klima, uyku alanınızı doğru sıcaklığa getirmek için ihtiyaç duyduğunuz araçtır.
- Sıcak Dalgaları Sırasında Hayat Kurtarır: Klima bazı olumsuz etkilere sahip olabilir, ancak özellikle sıcaklıklar tehlikeli seviyelere yükseldiğinde hayat kurtarıcı olabileceğine şüphe yoktur. Vücut sıcaklığınız 39°C’nin (102°F) üzerine çıktığında, ısı bitkinliği (mide bulantısı, kramplar, baş dönmesi, baygınlık hissi) riskiyle karşı karşıya kalırsınız ve ısınmaya devam ederseniz, ısı çarpması yaşayabilirsiniz. Klima, bu gibi durumlarda ciddi sağlık sorunlarını önleyebilir.