Dünyanın büyük çoğunluğu sağ elini kullanırken, solaklar nüfusun yalnızca yaklaşık %10’unu oluşturur. Bu el tercihi, Taş Devri’nden bu yana antik iskeletler ve aletlerdeki aşınma modelleriyle belgelenen köklü bir özelliktir. Farklı işler için farklı elleri tercih eden (karışık elli) veya her iki elini de eşit beceriyle kullanan (ambidextrous) insanlar ise daha da nadirdir.
Solaklığın Kökenleri ve Bilimsel Bağlantıları
- Genetik Kökler: Bilim insanları uzun süredir el yatkınlığının kısmen genler tarafından şekillendirildiğini biliyorlardı. 2019’da yapılan bir araştırma, sol ve sağ elini kullananların DNA’larının bazı kısımlarında farklılıklar tespit etti. 9.000 İngiliz denek üzerinde yapılan beyin taramaları, solaklarda dil işleyen beynin sağ ve sol taraflarının daha iyi bir uyum içinde çalıştığını gösterdi. Ancak bunun solakların daha akıcı konuşmasını sağlayıp sağlamadığı henüz araştırılmadı.
- Rahimde Sağ El Tercihi: Fetüsler 9-10 hafta civarında kollarını hareket ettirmeye başlar. İkinci trimesterin başlarında, bebekler bir baş parmağını diğerine tercih etme konusunda belirgin bir eğilim gösterirler. Bu durum, el tercihinin muhtemelen doğumdan önce programlandığını düşündürmektedir. Yine de, çoğu gelişim uzmanı ebeveynlerin çocuklarının baskın elinin ne olduğunu 2 veya 3 yaşına kadar tam olarak anlayamayacaklarını belirtir. Birçok çocuk erken çocukluk döneminde farklı görevler için ellerini değiştirmeye devam eder.
- Karışık Dominant Eller: Çalışmalar, sağ elini kullanmayan öğrencilerin okulda zorlanma ve DEHB semptomları gösterme olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Bu durum özellikle karma el kullanan veya iki elini de kullanabilen kişiler için geçerli olabilir. Bir çalışma, ellerini ileri geri değiştiren çocukların disleksi olma olasılığının yaklaşık iki kat daha fazla olduğunu buldu. Araştırmacılar bunun nedenini tam olarak bilmeseler de, tutarsız bir baskın ele sahip olmanın, tutarlı bir şekilde solak olmaktan daha büyük bir sorun olabileceğinden şüpheleniyorlar.
Üstün Solaklar mı? Zihinsel ve Fiziksel Yetenekler
- Yaratıcılık ve Beyin Fonksiyonları: Beyninizin sağ tarafı vücudunuzun sol tarafındaki kasları kontrol eder ve büyük ölçüde müziksel ve uzamsal yetenekleri yönlendirir. Bu yüzden solakların yaratıcı mesleklerde genellikle paylarından daha fazlasına sahip olmalarının nedeni olabilir. Harflerin ters çevrildiği ve geriye doğru yazıldığı ayna yazısı neredeyse her zaman sol elle yapılır. Bazı çalışmalar, solak çocukların sözel muhakemede daha yüksek puanlar aldığını veya yetenekli programlarda yer alma olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermektedir, ancak diğer araştırmalar farklılık göstermektedir.
- El Hakimiyeti ve Atletizm: Solaklar, boks veya eskrim gibi sporlarda, çoğunlukla sağ elini kullananlara karşı mücadele etmeye alışkın rakiplerini şaşırtabilecekleri bir avantaja sahip gibi görünmektedir. Bazı yıllarda, Major League Baseball’un All-Star kadrosunun neredeyse yarısı solak veya iki elini birden kullanan oyunculardan oluşuyordu. Ancak bu, atletik yetenekten çok, solak vuruş yapanların birinci kaleye daha yakın durması gibi pratik avantajlardan kaynaklanıyor olabilir.
- Sağ El ve Yaş: Sağ elini kullanan yaşlılarla yapılan ilginç bir deneyde, araştırmacılar, deneklerin yaşları ilerledikçe baskın ellerine daha az güvendiklerini buldular. Sağ elleri yavaşladıkça ve dengesizleştikçe, yaşlı insanlar bazı görevleri sol elleriyle de aynı şekilde hallettiler. Ancak yine de hepsi kendilerini güçlü sağ elini kullananlar olarak gördüler.
Beyin Bozuklukları ve Tarihsel Önyargılar
- Beyin Bozuklukları İlişkisi: Sol elini kullananlar ile şizofreni gibi zihinsel rahatsızlıklar arasında bilinen bir bağlantı vardır. İngiltere’de yakın zamanda yapılan büyük bir çalışma, sol elini kullananlarda yer alan beyin bölgeleri ile ruh hali değişimleri, huzursuzluk ve nevrotiklik (bazen zihinsel bozukluğa dönüşebilen kaygı ve korku ile belirgin bir kişilik tipi) yaşama olasılığı arasında güçlü bir bağlantı buldu.
- İnsanlar ve Maymunlar: El becerisi özelliği olan tek hayvan biz değiliz. Vahşi şempanzeleri izleyen araştırmacılar, termit avlarken sol ellerini iki kat daha sık kullandıklarını buldular. Aynı durum esaret altında yetiştirilen şempanzeler için de geçerliydi. Ancak fındık kırmada, vahşi şempanzelerin saf güç gerektiren bu görev için sağ ellerini tercih etme olasılığı daha yüksekti.
- Zorla Sağ El Kullanma ve Kültürel Önyargılar: Tarih boyunca sol elini kullananlara karşı kültürel önyargılar vardı. Orta Çağ’da şeytanın solak olduğuna inanılıyordu. Japonya, Çin ve diğer Asya ülkelerinde, sol elini kullananların yüzdesi Batı’dakinden çok daha düşüktür. 1900’lerin başında Amerikalı öğretmenler ve doktorlar, sol elini kullananların zihinsel bozukluklara daha yatkın olduğuna inanıyor ve öğrencilere el değiştirmeleri için baskı yapıyorlardı.
Ünlü Solaklar ve Solaklar İçin Araçlar
- Ünlü Solcular: Son altı ABD başkanından dördü solcuydu: Ronald Reagan, George HW Bush, Bill Clinton ve Barack Obama. Ünlü solaklar arasında Oprah Winfrey, Bill Gates, Tom Cruise, Paul McCartney ve Prens William yer alıyor.
- Solaklar İçin Araçlar: Sağ elini kullanan biriyseniz ve makasla kesmek için sol elinizi kullandıysanız, bunun ne kadar garip olduğunu bilirsiniz. Günümüzde solaklar, mutfak, ofis ve diğer yerler için kendileri düşünülerek tasarlanmış giderek artan sayıda ürün bulabilirler. Örneğin, daha temiz dilimleme için bıçağın sağ tarafında keskinleştirilmiş kenar bulunan bıçaklar veya sol elde tutulduğunda birim etiketleri size bakan bir ölçüm kabı gibi.